Στα πλαίσια του κύκλου διαλέξεων του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών, θα πραγματοποιηθεί διάλεξη του Γεώργιου Δαμασκηνίδη, με θέμα «Η Σημειωτική της Γλυπτικής στην Γαστρονομική Τέχνη». Η παρουσίαση θα γίνει την Τετάρτη 22-1-2020, στις 14:00΄, στην Αίθουσα Μέγας Αλέξανδρος, της Σχολής Καλών Τεχνών, του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και είναι ανοιχτή στο κοινό.
Σημειωτική είναι η επιστήμη που μελετά τη ζωή των σημείων μέσα στην κοινωνική ζωή. Αυτά τα σημεία θεωρούνται έμμεσα ως επικοινωνιακή επινόηση που λαμβάνει χώρα μεταξύ δύο ανθρώπινων όντων, όταν σκοπεύουν να επικοινωνήσουν ή να εκφράσουν κάτι. Αυτού του είδους οι έννοιες δύναται να μελετηθούν από την οπτική του δομισμού με το σημειωτικό τετράγωνο, την τριμερή τυπολογία εικόνα/ομοίωμα, δείκτης, σύμβολο και την δήλωση-συνδήλωση ενός σημαίνοντος και του σημαινόμενου του.
Η γαστρονομία, ως κοινωνική πρακτική που περιλαμβάνει σημεία επικοινωνίας, μπορεί να μελετηθεί σημειωτικά εάν προσεγγίσουμε τη διαδικασία του φαγητού και της τροφής ως ένα σύστημα επικοινωνίας, ένα σώμα εικόνων και ένα πρωτόκολλο χρήσης, καταστάσεων και συμπεριφορών. Η διαδικασία της προετοιμασίας και η κατανάλωση του φαγητού ως μορφή τέχνης στην σύγχρονη εποχή χρονολογείται από την εποχή του κινήματος Futurist avant-garde των Filippo Tommaso Marinetti και άλλων καλλιτεχνών στο Μιλάνο το 1909. Παρόλο που το εν λόγω κίνημα πρωτίστως ασχολήθηκε με την βιομηχανική εποχή και τα μηχανικά μέρη, το μαγείρεμα και το δείπνο αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης επειδή θεωρούνταν κεντρικό στοιχείο στην καθημερινότητα των ανθρώπων.
Το βιβλίο Futurist Cookbook δεν ήταν μια απλή σειρά συνταγών, αλλά ένα μανιφέστο. Η προετοιμασία φαγητού και η κατανάλωση του ήταν αναπόσπαστο μέρος του νέου κόσμου, στον οποίο η διασκέδαση έγινε μια avant-garde περφόρμανς. Το τέλειο δείπνο συσχετίσθηκε με μια γαστρονομική συνάντηση η οποία εμπεριείχε στοιχεία πρωτοτυπίας, αρμονίας, γλυπτικής μορφής, μυρωδιάς, μουσικής μεταξύ των διαφορετικών πιάτων, συνδυασμό φαγητού και μικρά αρωματισμένα καναπεδάκια. Επιπλέον, ο μάγειρας θα χρησιμοποιούσε υψηλή τεχνολογία για την παρασκευή του φαγητού. Ωστόσο, δεν θα ακολουθούνταν τυπικές διαδικασίες και το φαγητό θα προετοιμάζονταν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην χρειάζονται είδη εστίασης για την κατανάλωσή του.
Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, το φαγητό πλέον παίζει σημαντικό ρόλο στην τέχνη. Σύγχρονοι καλλιτέχνες έχουν χρησιμοποιήσει το φαγητό ως μέσο παρέμβασης σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Υπάρχουν εστιατόρια με την μορφή καλλιτεχνικών πρότζεκτ, σχετικές περφόρμανς διεξάγονται σε γκαλερί όπου το φαγητό παρασκευάζεται και σερβίρεται και περίτεχνα γλυπτά κατασκευάζονται από φαγώσιμα υλικά, όπως σοκολάτα και τυρί.
Οι θεωρητικοί της αισθητικής που έχουν ασχοληθεί επισταμένα με την έννοια του φαγητού ως τέχνη, πιθανόν να το χαρακτηρίσουν ως μια μορφή δημοφιλούς τέχνης λόγω της συσχέτισης με τις βιολογικές ανάγκες. Με βάση το παραπάνω σχετικό, η παρουσίαση επιχειρεί να αναπτύξει την αντίληψη ότι η σύγχρονη μαγειρική τέχνη μπορεί να θεωρηθεί επί της ουσίας μια μορφή αισθητικής και αισθητηριακής εμπειρίας.
Έχοντας υπόψη τα παραπάνω, θα εξεταστούν προϊόντα φαγώσιμων αγαλμάτων και περιπτώσεις εννοιολογικής κουζίνας που χρησιμοποιούνται ως γαστρονομικές δηλώσεις διαφόρων κοινωνικο-πολιτικών ζητημάτων (Food Art, n.d.). Με όρους σημειωτικής, πρόκειται για πολυτροπικά κείμενα των οποίων τα νοήματα (δηλαδή οι δηλώσεις), αποτελούνται από διάφορα σημειωτικά κανάλια επικοινωνίας ή τρόπους (όπως λέξεις, ήχους, εικόνες, σχέδια, χρώμα) σε διάφορα υλικά στοιχεία ή μέσα (όπως φαγώσιμα αγάλματα, μαγειρικά αντικείμενα, τρισδιάστατα αντικείμενα).
Η σημειωτική ανάλυση αυτών των πολυτροπικών κειμένων θα πραγματοποιηθεί με την χρήση μια γραμματικής πολυτροπικής σημειωτικής, όπως αυτή χρησιμοποιείται από τον Unsworth και τους Cope και Kalantzis. Θα εξεταστούν τα αναπαραστατικά, κοινωνικά, οργανωσιακά, συγκειμενικά και ιδεολογικά νοήματα, σε σχέση με το που αναφέρονται τα νοήματα, με ποιον τρόπο συνδέουν τα άτομα που τα αφορούν, πως συσχετίζονται μεταξύ τους, πως τα νοήματα εντάσσονται στον ευρύτερο κόσμο των νοημάτων και ποια συμφέροντα εξυπηρετούνται, αντίστοιχα.

Ο Γεώργιος Δαμασκηνίδης (EdD) είναι μέλος ΣΕΠ στο ΕΑΠ όπου διδάσκει στο ΠΜΣ «Language Education for Refugees and Migrants». Είναι Επιστημονικός Συνεργάτης, στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου όπου διδάσκει σε ΠΜΣ μαθήματα ερευνητικής μεθοδολογίας και επιβλέπει μεταπτυχιακές διπλωματικές στο ΠΜΣ Ειδική (Ενιαία) Εκπαίδευση, και στο Εργαστήριο Σημειωτικής (SemioLab) στην Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ όπου διδάσκει Πολυτροπική Σημειωτική και Ερευνητική Μεθοδολογία. Στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας διδάσκει Κοινωνιολογία, Αρχές Επικοινωνίας και Αγγλικά σε προπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στον οπτικό γραμματισμό, στην πολυτροπική σημειωτική, στην διασημειωτική μετάφραση και στην ερευνητική μεθοδολογία. Έχει δημοσιεύσει σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές, σε συλλογικούς τόμους και επιστημονικά συνέδρια. Είναι συγγραφέας του Joint Military English. A specialized language course (2008), εκδόσεις Τουρίκη, Αθήνα, και ο πρώτος συγγραφέας του Writing research proposals for social sciences and humanities in a higher education context (2019) από τις εκδόσεις Cambridge Scholars Publishing, Newcastle και Η ερευνητική πρόταση στη μεταπτυχιακή και διδακτορική έρευνα (2014) από τις εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη.

Ο Κοσμήτορας
Γιάννης Ζιώγας
Αναπληρωτής Καθηγητής

Αφίσα