Ξεπερνά τους 40 βαθμούς Κελσίου, υπό σκιάν, η θερμοκρασία τα καλοκαίρια στην Ιεριχώ της Μέσης Ανατολής. Αυτό όμως δεν πτόησε τους 32 «καλοτεχνίτες» φοιτητές της Φλώρινας που ταξίδεψαν στο μοναστήρι του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη, μεταξύ Ιεριχούς και Νεκράς Θαλάσσης, για να δημιουργήσουν, σε συνεργασία με το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, έναν νέο ψηφιδωτό χάρτη των Αγίων Τόπων. Περίπου 15 αιώνες μετά την κατασκευή του αυθεντικού χάρτη, που σώζεται στον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου της Ιορδανίας, μια ομάδα νέων φοιτητών δούλεψε όπως οι παλιοί τεχνίτες και δημιούργησε ένα καινούργιο, εντυπωσιακό, μνημείο.

Ο χάρτης απεικονίζει στα ελληνικά τις σημαντικότερες πόλεις των Αγίων Τόπων κατά την ύστερη ελληνιστική εποχή, από τα υψίπεδα του Γκολάν μέχρι την αιγυπτιακή πόλη Πηλούσιο στις εκβολές του Νείλου. Το απαιτητικό έργο απαιτούσε την ψηφοθέτηση 800.000 ψηφίδων, για την κοπή των οποίων χρησιμοποιήθηκε φυσική πέτρα από τη Ραμάλα. «Ζήσαμε μια καταπληκτική εμπειρία. Οι φοιτητές μας δούλεψαν σαν επαγγελματίες και καταφέραμε να ολοκληρώσουμε το έργο νωρίτερα από το προβλεπόμενο διάστημα», μας λέει ο καθηγητής και υπεύθυνος του εργαστηρίου των Εκκλησιαστικών Τεχνών, Δημοσθένης Αβραμίδης.

Η ψηφοθέτηση ολοκληρώθηκε μέσα σε 50 ημέρες το καλοκαίρι του 2009. Το τελικό ψηφιδωτό, διαστάσεων 12×4 μέτρων και βάρους τεσσάρων τόνων, τοποθετήθηκε πριν από λίγους μήνες ως επιτοίχιο μνημείο και κοσμεί τον αύλειο χώρο του μοναστηριού, το οποίο εδράζεται σε μια ευαίσθητη περιοχή, με ειδικό γεωπολιτικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον. Το επίτευγμα του εργαστηρίου, που πήρε διεθνή προβολή μέσω του δικτύου Αλ Τζαζίρα, είναι μια ηχηρή απόδειξη της αθόρυβης αλλά ουσιαστικής δουλειάς που γίνεται στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα.

Ο «κύκλος» των τεχνών

Με βροχή φτάσαμε στη «μούσα» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, ο οποίος γύρισε πολλές από τις σκηνές ταινιών του πλάι στον ποταμό Σακουλέβα της Φλώρινας και στη γύρω περιοχή. «Είναι η πρώτη γενιά καλλιτεχνών που εκπαιδεύεται στη φύση. Είμαστε σε μια μικρή πόλη και επιδιώκουμε ένα κλίμα πιο ανθρώπινο, πιο οικογενειακό», μας λένε οι καθηγητές που μας υποδέχονται.

Στο εργαστήρι των Εκκλησιαστικών Τεχνών η Κατερίνα Καρούλια δουλεύει στη νωπογραφία, δηλαδή τη ζωγραφική πάνω σε νωπό σοβά που θεωρείται από τις πιο ανθεκτικές τεχνικές και χρησιμοποιούσαν οι βυζαντινοί αγιογράφοι. «Εξασκούμε τη διά βίου μάθηση», λέει καθώς έχει περάσει τη συνήθη φοιτητική ηλικία αλλά εμπλουτίζει τις γνώσεις της. Από εκεί περνάει ο Βασίλης Αγγελόπουλος, με εργαλεία στα χέρια, για να δανειστεί υλικά για την πτυχιακή του και τον ακολουθούμε στο εργαστήριο Τεχνολογίας Υλικών. «Πριν έρθω  εδώ  νόμιζα  ότι η τέχνη ήταν μόνο εμπορική ή μη. Για μένα είναι τώρα ένα μέσο προβληματισμού.

Δοκιμάζω μεικτές τεχνικές, κάνω ζωγραφική με υλικά», μας λέει.

Το πρόγραμμα σπουδών και οι ίδιοι οι καθηγητές της Σχολής καλλιεργούν ένα περιβάλλον καλλιτεχνικής όσμωσης και ζυμώσεων που ενθαρρύνει τους φοιτητές να πειραματίζονται με πληθώρα υλικών και να δανείζονται στοιχεία από διαφορετικές τέχνες. «Στην αρχή των σπουδών τους περνάνε τον λεγόμενο “κύκλο”, παίρνοντας μια γεύση από όλες τις τέχνες για να επιλέξουν την ειδίκευσή τους συνειδητοποιημένοι, ενώ τίποτα δεν τους εμποδίζει να συνεργαστούν με φοιτητές ή καθηγητές άλλων εργαστηρίων», σημειώνει ο καθηγητής Ιωάννης Ζιώγας.

Στο εργαστήρι των Ψηφιακών Τεχνών βλέπουμε δουλειά του Γιάννη Βγόντσα και μας λέει ότι επέλεξε την ακριτική Φλώρινα συνειδητά για τα διαφορετικά ερεθίσματα που προσφέρει και της Μαρίνας Αντιόχου, η οποία εμπνέεται από το φυσικό τοπίο της περιοχής και διερευνά τη σχέση του με το ανθρώπινο σώμα.

Αναβάθμιση ειδικοτήτων

Επισκεπτόμαστε τα εργαστήρια Διακόσμησης, Κοσμήματος, Φωτογραφίας, Σχεδίου, Σκηνογραφίας και Χαρακτικής, το οποίο συμμετείχε πρόσφατα σε έκθεση του Μουσείου Γουναρόπουλου στην Αθήνα. Η διεθνής εκπαιδευτική τάση της διεπιστημονικής προσέγγισης επιτυγχάνεται, όπως μας εξηγεί ο πρόεδρος του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Ανδρέας Ανδρέου, με τη συνεργασία της Σχολής με το Παιδαγωγικό της Φλώρινας, που εξασφαλίζει την παιδαγωγική επάρκεια των φοιτητών. Προς το παρόν όμως οι φοιτητές καλούνται να επιλέξουν ως κατεύθυνση πτυχίου τη Ζωγραφική ή τη Γλυπτική, ενώ η εξειδίκευση στη Χαρακτική ή τις Εφαρμοσμένες Τέχνες πιστοποιείται με βεβαίωση στο τέλος των σπουδών τους. Ωστόσο, στις προθέσεις των νέων πρυτανικών αρχών του -αυτόνομου πια- Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας είναι η «αναβάθμιση» όλων των ειδικοτήτων της σχολής σε κατευθύνσεις πτυχίου και η κατοχύρωση των αντίστοιχων επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Δράσεις εξωστρέφειας

Η Σχολή ιδρύθηκε το 2006, είναι πενταετούς φοίτησης και κάθε χρόνο δέχεται περίπου 80 νέους φοιτητές. Η σύνδεση των φοιτητών με την πόλη ξεκινά συμβολικά μέσα από το πανεπιστήμιο, με τη μορφή του Φλωριναίου ζωγράφου Στερίκα Κούλη (από τους πρωτεργάτες της ιστορικής Στέγης Φιλότεχνων Φλώρινας) να κοσμεί τον τοίχο του Γ΄ Εργαστηρίου Ζωγραφικής. «Προσπαθούμε να γονιμοποιήσουμε τη σχέση μας με την κοινωνία. Μπορεί στην αρχή να υπήρχε μια προκατάληψη κατά πόσο το έργο της Σχολής μπορεί να ταιριάξει στην πόλη, αλλά αυτό ξεπεράστηκε γρήγορα», σημειώνει ο καθηγητής Χάρης Κοντοσφύρης.

Συνεργάζονται με τη Λέσχη Πολιτισμού, τον Σύλλογο Αριστοτέλη, με ιδιώτες και με το ιστορικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Από το 2011 η Φλώρινα γεμίζει με τις πτυχιακές εργασίες των τελειοφοίτων.

Η δραστήρια ομάδα Εν Φλω αποτελείται από φοιτητές και διδάσκοντες και εκπροσώπησε τη Σχολή στην Art Athina το 2011, ενώ στις δράσεις εξωστρέφειας συμπεριλαμβάνονται οι συμμετοχές φοιτητών σε διεθνείς διοργανώσεις. Τον ερχόμενο Ιούνιο η Quadrennial της Πράγας θα υποδεχθεί την περφόρμανς «Θεσσαλονίκη Ανάμεσα» που παρουσίασαν φοιτητές, στο πλαίσιο του ομώνυμου μαθήματος. Εργα των Χριστίνας Τζάνη και Μαρίας Τασούλα έφτασαν στον τελικό του φετινού διεθνούς διαγωνισμού σχεδίου Fid Prize. «Δεν ένιωσα ποτέ αποκλεισμένη ή περιορισμένη λόγω του μεγέθους της Φλώρινας», λέει η Αννα Μαρία Σαμαρά, που συμμετείχε στην Μπιενάλε Υλικών του Βελγίου τον Φεβρουάριο. Στις δράσεις των φοιτητών περιλαμβάνεται το νέο ηλεκτρονικό εικαστικό περιοδικό «F», όπου «F» σημαίνει Florina και Fine Arts.

Εργαστήρια στα χωριά Πρώτη και Μεσονήσι

Παίρνουμε τον δρόμο για τα χωριά Μεσονήσι και Πρώτη. Εκεί βρίσκεται η Γλυπτική και τα υπόλοιπα δύο Εργαστήρια Ζωγραφικής. Από το Μεσονήσι ξεκινά η ετήσια βιωματική δράση Εικαστική Πορεία προς τις Πρέσπες, η οποία φέτος συνδέθηκε με το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Στη μικρή Πρώτη το Β΄ Εργαστήρι Ζωγραφικής στεγάζεται σε ένα παλιό δημοτικό σχολείο του ’50 που έχει παραχωρηθεί στο Πανεπιστήμιο. Είναι μεσημέρι και η μυρωδιά του παραδοσιακού καγιανά αναδίδεται από την κουζίνα των φοιτητών. «Συνήθως τρώμε εδώ τα μεσημέρια. Οι φοιτητές αποφεύγουν να μετακινούνται, καθώς δεν υπάρχει συχνή συγκοινωνία», σημειώνει ο καθηγητής Γιάννης Καστρίτσης. Μας ξεναγεί ανάμεσα σε καβαλέτα, πινέλα και χρώματα και επισημαίνει την έλλειψη υλικών στα εργαστήρια. «Η χρηματοδότησή μας ανέρχεται σε 20.000 ευρώ, ενώ τα πάγια έξοδα για τη λειτουργία των εργαστηρίων είναι πολλαπλάσια.

Δυστυχώς, το κόστος των αναλώσιμων υλικών επιβαρύνει τους φοιτητές», σημειώνει ο κ. Ανδρέου.

Την επομένη μια παρέα τριτοετών φοιτητών μας περιμένει στο φημισμένο παραδοσιακό καφενείο του Νάσου, με την εντυπωσιακή τοιχογραφία του ζωγράφου Μανόλη Πολυμέρη να καλύπτει τους τοίχους πάνω από τα κεφάλια τους. Μιλάμε για τη σχέση του ανθρώπου με την τέχνη, τα όρια, τις κυρίαρχες αντιλήψεις και όλα αυτά που εξερευνούν και αμφισβητούν οι φοιτητές μιας Σχολής που επιδιώκει να έχει ενεργή παρουσία στα εικαστικά πράγματα της χώρας.

«Αν ήμασταν σε μια μεγαλύτερη πόλη θα έπρεπε να περάσουμε πολλά επιφανειακά επίπεδα μέχρι να φτάσουμε στον άνθρωπο που είναι το ζητούμενο. Εδώ, στην άκρη της χώρας είναι πιο εύκολο» υποστηρίζει ο Δημήτρης Ανδρεουσόπουλος, που βρίσκεται ανάμεσά τους.

Το καταπράσινο φυσικό τοπίο, οι χιονισμένοι χειμώνες, η παράδοσή της στα εικαστικά, η ακριτική της θέση και η απόσταση από τα μεγάλα αστικά κέντρα αποτελούν τελικά στοιχεία επιδραστικά και πολύτιμα για τους καλοτεχνίτες φοιτητές. Η Σχολή μπορεί να μετράει μόνο λίγα χρόνια λειτουργίας, να έχει ανάγκες σε επιπλέον χώρους και πόρους, αλλά έχει καταφέρει να μετατρέψει τα μειονεκτήματά της σε συγκριτικά πλεονεκτήματα. Το επίτευγμα του Εργαστηρίου Εκκλησιαστικών Τεχνών δίνει τον τόνο για τη σύνδεση της Σχολής με την αγορά εργασίας, κάτι που είναι ζητούμενο αυτή την εποχή.